Kodeks pracy nie określa jednoznacznie, czym jest staż pracy, dlatego, aby zrozumieć to pojęcie, przytoczymy kilka przykładów, na jakiej podstawie jest on obliczany. Co do zasady jest to czas, podczas którego pracownik świadczy pracę, w ramach stosunku pracy.
Co wlicza się do stażu pracy
Mamy na myśli umowę o pracę, powołanie, a także mianowanie, wybór oraz spółdzielczą umowę o pracę. Nie ma znaczenia wymiar wykonywanej pracy, czyli czy jest to cały etat, czy też jego część. Ponadto nieistotny jest sposób zakończenia lub zerwania umowy o pracę, każdy taki okres jest liczony do ogólnego stażu. Należy pamiętać, że nie podlegają mu każde inne formy zatrudniania, czyli wykluczone jest wliczanie umów o dzieło, umowy-zlecenie oraz okresów prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Istotną informacją dla świadczących pracę, na podstawie więcej niż jednej umowy, jest fakt, że na potrzeby określania stażu pracy, liczony będzie tylko jeden z tych okresów. Jeśli chodzi o generalną zasadę, to na ogół wlicza się tylko zakończone okresy zatrudnienia, nie mniej jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca uznał także te, które wciąż trwają.
Staż pracy w sektorze publicznym i prywatnym
Przepisy precyzyjnie regulują obliczanie stażu pracy dla tzw. budżetówki, ale co w przypadku przedsiębiorców prywatnych? To wewnątrzzakładowe przepisy każdego przedsiębiorstwa powinny określać jednoznacznie, jakie okresy będą zaliczane do stażu pracy własnych pracowników, ponieważ będzie to skutkowało przyznaniem im określonych uprawnień. Z tej metody korzystają wszyscy Ci pracodawcy, którzy nie są objęci żadnymi szczegółowymi regulacjami dotyczącymi naliczania stażu w stosunku do swoich pracowników. Ponadto daje to im także swobodę w przyznawaniu pracownikom określonych świadczeń, działając na podstawie stażu tylko wyłącznie naliczanego u danego pracodawcy.
Czym są okresy „zaliczane”
Do stażu pracy zaliczamy nie tylko okresy, w których pracownik rzeczywiście wykonywał pracę, ale także tzw. okresy „zaliczane”. Dzięki temu, że na mocy przepisów szczególnych są wliczane do ogólnego stażu, doliczamy je do określonego uprawnienia pracowniczego. Mają one bardzo zróżnicowany charakter, ale decyzja co do uwzględnienia ich w ogólnym stażu, musi wprost wypływać z przepisów prawa. W szczególnych przypadkach zalicza się do nich czas, który sąd zaliczył pracownikowi przywróconemu do pracy. W tym także wynagrodzenie, pod warunkiem, że pracownik ten podjął pracę. W sytuacji, gdy pracownik zostaje zwolniony z pracy, z przyczyn leżących po stronie pracodawcy i okres wypowiedzenia został skrócony, pozostały czas również zostaje mu zaliczony do stażu. Ponadto istotne dla tego okresu jest prowadzenie lub praca w gospodarstwie rolnym swoim, lub należącym do współmałżonka, czynna oraz zawodowa służba wojskowa, a także praca zawodowa dla zagranicznego pracodawcy, wykonywana poza granicami kraju. Jedynym zastrzeżeniem w ostatnim przypadku jest udokumentowanie przez pracownika wykonywania takiej działalności. To nie jedyne takie wyjątki, powszechnie dolicza się także studia doktoranckie, pod warunkiem, że student zakończy je ze stopniem doktora i nie później, niż w okresie czterech lat od momentu ich rozpoczęcia. Ciekawym przypadkiem jest także pobieranie zasiłku dla bezrobotnych oraz dodatkowe podnoszenie kwalifikacji poprzez szkolenia zawodowe i uzupełniające. Nawet pobierany w tym czasie zasiłek i stypendium (pod warunkiem, że jest ono wypłacane i przyznane przez starostę) jest podstawą do zaliczenia tego okresu do stażu pracy. To samo dotyczy uczestników programu przygotowania zawodowego dla dorosłych, realizowanego przez okręgowy urząd pracy.
Co do zasady, podstawowym i wymagalnym dokumentem poświadczającym wykonywanie czynności podlegającym zaliczeniu do stażu jest świadectwo pracy. W pozostałych przypadkach, określanych jako „zaliczalne”, dokumentacja wynika bezpośrednio z przepisów szczególnych dotyczących rodzajów tego okresu. Mogą to być np. zaświadczenia wydane przez zakład pracy, czy też organ gminy potwierdzający pracę w gospodarstwie rolnym.
